Nạn thiếu đói trầm trọng đang diễn ra tại dải Gaza

Dải Gaza - một dải đất hẹp ven biển phía đông Địa Trung Hải, nơi sinh sống của hơn 2,2 triệu người Palestine - đang phải đối mặt với một trong những cuộc khủng hoảng nhân đạo nghiêm trọng nhất trong lịch sử hiện đại.

Chiến tranh kéo dài, phong tỏa kinh tế, cơ sở hạ tầng sụp đổ và sự đổ vỡ hoàn toàn của hệ thống phân phối lương thực đã khiến nơi đây rơi vào cảnh thiếu đói trầm trọng, lan rộng và có nguy cơ dẫn đến nạn đói thực sự.

Nguyên nhân gốc rễ: Chiến tranh và phong tỏa

Chiến sự Israel - Hamas leo thang

Cuộc chiến giữa Israel và Hamas kể từ tháng 10/2023 đến nay đã làm sụp đổ hoàn toàn mọi thiết chế dân sự ở Gaza.

Các đợt không kích dồn dập, phá hủy nhà ở, cơ sở hạ tầng điện -nước - y tế và cả các kho lương thực đã khiến hệ thống phân phối thực phẩm trở nên tê liệt.

Người dân bị dồn ép về phía nam, sông chen chúc trong điêu kiện mất vệ sinh, không có đủ thực phẩm, nước sạch và thuốc men.

Phong tỏa kéo dài hàng thập kỷ

Trước cả khi chiến sự bùng nố, Gaza đã phải chịu lệnh phong tỏa nghiêm ngặt từ Israel và Ai Cập suốt hơn 15 năm qua. Việc giới hạn nghiêm ngặt hàng hóa, nhiên liệu, thuốc men và lương thực được đưa vào Gaza đã khiến nền kinh tế địa phương kiệt quệ, người dân sống dựa hoàn toàn vào cứu trợ quốc tế. Khi chiên tranh bùng nổ, phong tỏa trở nên gần như tuyệt đối - gần như không có chuyến xe viện trợ nào lọt vào khu vực một cách ổn định. Lương thực thiếu hụt trầm trọng là điều không thể tránh khỏi.

Khí hậu khắc nghiệt và khan hiếm tài nguyên

Gaza là một vùng đất nhỏ bé, phần lớn diện tích là cát, thiếu nước, không có đủ diện tích canh tác để tự cung cấp thực phẩm. Mọi nhu yếu phẩm chính - từ gạo, bột mì, dầu ăn, sữa, cho đến nước sạch - deu phai nhap khau hoac nhan vien trợ. Trong bối cảnh phong tỏa nghiêm ngặt, những mặt hàng này nhanh chóng trở nên khan hiếm, đẩy giá cả lên cao ngất ngưởng, vượt xa khả năng chi trả của đại đa số người dân.   

Hậu quả: Nạn đói hình thành

Mất an ninh lương thực cấp độ nghiêm trọng

Theo Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO) và Chương trình Lương thực Thế giới (WFP), hơn 1,1 triệu người ở Gaza - tức một nửa dân số - đang ở trong tình trạng mất an ninh lương thực cấp độ 5, cấp độ nghiêm trọng nhất trong thang đo của LHQ(Integrated Food Security Phase Classification - IPC). Điều này có nghĩa là mọi người đang phải đối mặt với đói kém cùng cực, suy dinh dưỡng, và nguy cơ tứ vong cao nêu không được trợ giúp ngay lập tức.

Suy dinh dưỡng và tứ vong lan rộng

Các bệnh viện dã chiến ghi nhận hàng trăm ca trẻ em suy dinh dưỡng cấp tính, với cơ thể chỉ còn da bọc xương. Phụ nữ mang thai, người già và người khuyết tật đặc biệt dễ bị tổn thương. Sữa bột và thực phẩm bổ sung dinh dưỡng gần như đã cạn kiệt. Tình trạng thiếu nước sạch và điều kiện vệ sinh kém còn làm gia tăng nguy cơ dịch bệnh và tử vong do tiêu chảy, sốt rét, tả...

Giá thực phẩm tăng phi mã

Một ố bánh mì từng có giá vài xu nay được bán với mức giá cao gấp 10-15 lần. Một túi bột mì - nếu còn - trở thành tài sản quý hơn vàng. Người dân phải ăn cỏ, bột gạo mốc, rau dại, và nước muối để cầm cự qua ngày. Nhiều gia đình phải bán tài sản, thậm chí đổi cả quần áo, đồ gia dụng để có được một bữa ăn ít ỏi cho con trẻ.

Phá vỡ cấu trúc xã hội và gia tăng bạo lực

Khi người dân đói khát và tuyệt vọng, xã hội rơi vào hỗn loạn. Cướp bóc, giành giật hàng cứu trợ, bạo lực gia đình, buôn bán trẻ em... là những thực tế đáng sợ đang diễn ra. Chính quyền Hamas không còn đủ nguồn lực kiếm soát an ninh, trong khi Israel tiếp tục chiến dịch quân sự sâu rộng, khiến mọi nỗ lực viện trợ đều gặp trở ngại.

Phản ứng của cộng đồng Quốc tế: Cứu trợ khẩn cấp nhưng bị giới hạn

Viện trợ bị chặn đứng hoặc bị giới hạn

Liên Hợp Quốc, WFP, Hội Chữ Thập Đỏ, và nhiều tổ chức phi chính phủ đã phát động các chiên dịch viện trợ lương thực, nước uống, thuốc men cho Gaza.

Tuy nhiên, đa số hàng hóa bị chặn tại các cửa khẩu bởi Israel với lý do "kiểm tra an ninh". Hàng đoàn xe viện trợ mắc kẹt hàng tuần bên ngoài Rafah và Kerem Shalom, trong khi bên trong, người dân chết đói từng ngày.

LHQ cảnh báo nguy cơ nạn đói hàng loạt    

Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc AntonioGuterres nhiều lần phát biểu rằng "một nạn đói hàng loạt đang ở ngay ngưỡng cửa Gaza",  và kêu gọi lệnh ngừng bắn nhân đạo ngay lập tức để cho phép viện trợ được phân phối an toàn.

Hội đồng Báo an Liên Hợp Quốc đã thông qua nhiều nghị quyết yêu cầu mở hành lang nhân đạo, nhưng bị trì hoãn bởi sự bất đông giữa các cường quốc.

Phản ứng yếu ớt từ các cường quốc và các nước Ả Rập

Nhiều quốc gia phương Tây cam kết hỗ trợ tiền và lương thực, nhưng chưa đủ quyết liệt đế buộc Israel mở cửa biên giới.

Trong khi đó, các nước Á Rập trong khu vực như Ai Cập, Jordan, Qatar... dù có hỗ trợ nhất định, song vẫn bị chỉ trích là thiếu hành động hiệu quả và kiên quyết để báo vệ người Palestine

Một thảm họa có thể ngăn chặn

Nạn đói đang hình thành ở Gaza không phái là một tai họa tự nhiên. Nó là hệ quả trực tiếp của chiến tranh, phong tỏa và sự bất lực của cộng đồng quốc tế.

Hàng triệu người dân vô tội đang phái trả giá bằng mạng sống cho một cuộc xung đột mà họ không thể kiểm soát. Để ngăn chặn thảm họa nhân đạo này biến thành nạn diệt chủng, cần có:

• Lệnh ngừng bắn nhân đạo ngay lập tức, ít nhất là trong vài tuần, để phân tức, ít nhất là trong vài tuần, để phân phối viện trợ.

• Áp lực quốc tế buộc Israel và Hamas tôn trọng luật nhân đạo, không tấn công dân thường, cơ sở y tế, kho lương thực.

• Mở cửa biên giới Rafah, Kerem Shalom và các tuyên cứu trợ đường biển, không giới hạn số lượng hàng hóa.

• Huy động viện trợ quốc tế quy mô lớn, với sự hỗ trợ từ cả phương Tây, các nước Ả Rập và các tổ chức nhân đạo độc lập.

Nếu không có hành động ngay, Dải Gaza có thể trở thành biểu tượng đau lòng của thế kỷ 21 về sự thất bại của nhân loại trong việc bảo vệ những người dễ tổn thương nhất - trẻ em, phụ nữ, người già - khỏi cái chết vì đói và bom đạn.

Nạn đói ở Gaza không phải là một con số thống kê lạnh lùng. Đó là những đứa trẻ khóc lặng trên tay mẹ vì bụng đói, là những ông bố lục lọi đống đổ nát đế tìm một mấu bánh mì, là những gia đình câu nguyện trong tuyệt vọng mỗi đêm dưới ánh sáng của tên lửa.

Thảm họa này hoàn toàn có thế ngăn chặn - nếu cộng đồng quốc tế không quay lưng lại. Bởi lẽ, sự im lặng cũng là một tội ác.

Tiến sĩ Nguyễn Thắng Cảnh