Báo động tình trạng buôn bán người

Trong nhiều năm qua, nạn buôn bán người đã và đang trở thành mối đe dọa nghiêm trọng đối với an ninh xã hội, quyền con người và sự phát triển bền vững của nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. 

Trước tình hình này, Chính phủ Việt Nam đã và đang thể hiện quyết tâm mạnh mẽ trong việc đấu tranh, ngăn chặn và xử lý nghiêm các hành vi liên quan đến buôn bán người. 

Thực trạng buôn bán người ở Việt Nam hiện nay  

Diễn biến ngày càng phức tạp 

Theo Bộ Công an, từ năm 2020 đến nay, trung bình mỗi năm Việt Nam phát hiện hàng trăm vụ buôn bán người, với hàng nghìn nạn nhân bị lừa đảo, cưỡng ép ra nước ngoài hoặc trong nước để lao động cưỡng bức, mại dâm, đẻ thuê, kết hôn giả, hoặc bị bóc lột dưới các hình thức khác. 

Các đối tượng phạm tội ngày càng sử dụng công nghệ cao, mạng xã hội để lừa gạt nạn nhân thông qua các chiêu trò tinh vi như hứa hẹn việc làm lương cao, môi giới kết hôn với người nước ngoài, hoặc đưa ra các hình thức "du lịch miễn phí" nhưng thực chất là dụ dỗ buôn bán người.

Địa bàn trọng điểm 

Các địa phương biên giới như Lào Cai, Hà Giang, Quảng Ninh, Nghệ An, Tây Ninh, An Giang... là những điểm nóng của tình trạng buôn bán người do giáp ranh với Trung Quốc, Lào, Campuchia - những nơi thường xuyên xảy ra hoạt động đưa người qua biên giới trái phép. Ngoài ra, các thành phố lớn như TP. HồChí Minh, Hà Nội, Đà Nắng cũng là nơi dễ xy ra buôn bán người dưới hình thức môi giới lao động trá hình hoặc lợi dụng nhu cầu việc làm của người dân nhập cư. 

Đối tượng dễ trở thành nạn nhân 

Các nhóm dễ bị tổn thương như phụ nữ, trẻ em, người dân tộc thiểu số, người có hoàn cảnh kinh tế khó khăn, người thiếu hiểu biết pháp luật... thường là mục tiêu của tội phạm buôn bán người. 

Theo thống kê của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, hơn 70% nạn nhân là phụ nữ và trẻ em gái dưới 30 tuổi, phân lớn bị dụ dỗ đưa ra nước ngoài làm việc bất hợp pháp hoặc bị ép buộc tham gia hoạt động mại dâm.

Các hình thức buôn bán người phổ biến 

Buôn bán phụ nữ qua biên giới 

Một trong những hình thức phố biến là dụ dỗ phụ nữ sang Trung Quốc để kết hôn giả hoặc bán làm vợ cho những người đàn ông nông thôn. Phụ nữ khi sang tới nơi bị cưỡng bức, bóc lột tình dục, không có quyền tự do đi lại, bị đánh đập nếu chống đối. 

Ví dụ chuyên sâu: Một vụ án điển hình được Tòa án Nhân dân tỉnh Lào Cai xét xử tháng 3/2024: Đối tượng L. T.H (trú tại huyện Bát Xát, tỉnh Lào Cai) đã cấu kết với một nhóm người Trung Quốc tổ chức đường dây dụ dồ 9 phụ nữ người Mông sang Trung Quốc "làm công việc nhẹ nhàng, thu nhập cao",  nhưng thực chất bán cho đàn ông địa phương làm vợ. Các nạn nhân bị nhốt trong nhà, không được liên lạc với gia đình, bị bóc lột tình dục và bị đối xử như nô lệ.

Môi giới lao động bất hợp pháp 

Nhiều người dân nghèo bị dụ dỗ đi xuất khẩu lao động qua đường không chính thống. Khi sang tới nơi, họ bị bóc lột sức lao động, làm việc trong điều kiện khắc nghiệt, không được trả lương và không thể trở về nước do không có giấy tờ hợp

Ví dụ chuyên sâu:  Vụ việc ở Nghệ An năm 2023: Một nhóm "cò" lao động đã tổ chức đưa hơn 50 người dân các huyện miên núi sang Campuchia làm việc cho các công ty game bài. Tuy nhiên, những người này sau đó bị giam giữ, đánh đập nếu không "đạt doanh số". Nhiều người đã tìm cách trốn thoát, liên hệ cầu cứu Đại sứ quán Việt Nam để được hỗ trợ trở về.

Buôn bán trẻ em 

Trẻ em bị lừa hoặc bắt cóc để đưa vào các đường dây ăn xin, bóc lột sức lao động hoặc bán nội tạng. Một số trường hợp còn bị đưa sang nước ngoài để nhận làm con nuôi trá hình, thưc chất là đế khai thác tình dục.

Ví dụ chuyên sâu: Năm 2022, Công an TP. Hồ Chí Minh phá đường dây buôn bán trẻ sơ sinh từ các bệnh viện phụ sản. Các đối tượng cấu kết với nhân viên y tế để tìm các bà mẹ đơn thân nghèo, dụ dỗ họ "cho con làm con nuôi gia đình giàu có", nhưng thực chất bán sang Trung Quốc với giá hàng chục triệu đông/trẻ.

Chính phủ hành động quyết liệt và đồng bộ 

Thủ tướng Chính phủ đã nhiều lần ban hành công điện yêu cầu Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, Bộ Ngoại giao và các địa phương tăng cường công tác phòng chống buôn bán người. Đặc biệt, trong năm 2024, Chính phủ đã yêu cầu xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân bảo kê, tiếp tay hoặc làm ngơ cho hoạt động buôn người; đồng thời chỉ đạo hoàn thiện hệ thống pháp luật liên quan, tăng cường hợp tác quốc tế trong đấu tranh phòng chống tội phạm xuyên biên giới.

Tăng cường pháp luật và chế tài 

Luật Phòng chống mua bán người (sửa đổi năm 2023) đã mở rộng phạm vi điều chỉnh, tăng hình phạt với các hành vi tổ chức môi giới , bảo kê hoặc tiêu thụ sản phấm từ buôn người. Các vụ án buôn bán người được ưu tiên đưa ra xét xử công khai để răn đe và giáo dục cộng đồng.

Công tác hỗ trợ nạn nhân

Chính phủ đã xây dựng nhiều trung tâm tiếp nhận và hỗ trợ nạn nhân bị buôn bán trở về, giúp họ tái hòa nhập cộng đồng. Các nạn nhân được trợ giúp pháp lý miễn phí, hỗ trợ tâm lý, đào tạo nghề và tìm việc làm.

Thách thức và giải pháp 

• Sự thay đổi phương thức hoạt động của tội phạm: Các đối tượng sử dụng mạng xã hội, giả danh công ty du lịch, tổ chức từ thiện hoặc nhà tuyển dụng để lừa đảo.

• Thiếu hiểu biết của người dân: Ở vùng sâu, vùng xa, nhiều người chưa tiếp cận được thông tin pháp luật, dễ bị dụ dỗ hoặc tin vào lời hứa hẹn.

• Khó khăn trong phối hợp quốc tế: Việc điều tra xuyên biên giới, dẫn độ tội phạm hoạc truy tìm nạn nhân còn gặp nhiều vướng mắc pháp lý và kỹ thuật.

• Tăng cường truyền thông và giáo dục cộng đồng: Cần đẩy mạnh các chương trình truyền thông phòng chống buôn bán người ở cá thành thị và nông thôn.

• Đẩy mạnh hợp tác quốc tế: Tham gia các hiệp định song phương và đa phương về phòng chống buôn bán người; thiết lập đường dây nóng và cơ chế cảnh báo sớm giữa các nước.

• Ứng dụng công nghệ trong phòng chống tội phạm: Xây dựng hệ thống cảnh báo, quản lý người xuất nhập cảnh, giám sát mạng xã hội... nhăm phát hiện sớm hoạt động nghi vấn.

• Hỗ trợ toàn diện cho nạn nhân: Không chỉ hỗ trợ vật chất, cần quan tâm đến tâm lý, nghê nghiệp, gia đình và các yếu tố tái hòa nhập khác. 

Cần sự chung tay của toàn xã hội 

Buôn bán người là loại hình tội phạm đặ biệt nguy hiểm, không chỉ phá hủy tương lai của nạn nhân mà còn đe dọa đến phẩm giá con người, trật tự an ninh quốc gia và hình ảnh của đất nước trên trường quốc tế. 

Cuộc chiến chống lại buôn người không thể chỉ là nỗ lực riêng lẻ của lực lượng công an hay chính phủ mà đòi hỏi sự chung tay của cả hệ thống chính trị, xã hội, mỗi gia đình và từng công dân. 

Mỗi người dân cần nâng cao cảnh giác, nói không với những lời mời gọi hấp dẫn nhưng mơ hồ; đồng thời chủ động tố giác hành vi đáng ngờ, góp phần làm trong sạch xã hội và bảo vệ những người yếu thế. 

Đó cũng chính là cách thiết thực nhất để chúng ta bảo vệ tương lai của cộng đông và thê hệ mai sau.

Tiến sĩ Nguyễn Thắng Cảnh